İstanbul Üniversitesi (İÜ) Su Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Melek İşinibilir Okyar, istilacı çeşitlerden biri olan taraklı medüzün İstanbul Boğazı vasıtasıyla Marmara Denizi’ne taşındığını belirterek, “Marmara Denizi, Karadeniz’den sonra Türkiye’nin ikinci değerli balıkçılık alanı. Burada hamsi başta olmak üzere sardalya ve çaça üzere balıkların stoklarında çok önemli azalmalara sebep oldu.” dedi.
Prof. Dr. Okyar, Marmara Denizi’nin fizikokimyasal, trofik yapısı yabancı, fırsatçı cinslerin yerleşmesine ve ani popülasyon artışlarına imkan tanıdığını söyledi.
Ötrofikasyon, çok avcılık ile habitatların tahrip edilmesi üzere etraf problemlerinin istilacı çeşitlerin bolluklarını ve tıp sayıları arttırdığını belirten Okyar, “Taraklı medüz de bu istilacı tiplerden biridir. Şeffaf görünüşü sebebi ile denizanalarına benzetilse de farklı bir kümeye dahil olan ‘mnemiopsis leidyi’ olarak tabir edilen taraklı medüz, etçil bir deniz hayvanıdır.” diye konuştu.
Prof. Dr. Okyar, taraklı medüzün zooplankton, balık yumurtaları ve larvaları üzerinden beslendiğini, bir günde kendi beden tartısının 10 katı besini yiyebildiğini söz etti.
İLK ETKİLENEN HAMSİ OLDU
Bu canlıların doğal ömür alanı olan Atlas Okyanusu’ndan gemilerin balast sularıyla 1980’li yılların sonunda Karadeniz’e taşındığına dikkati çeken Okyar, buradan da İstanbul Boğazı’ndan üst akıntı yoluyla Marmara Denizi ve Akdeniz’e ulaştığını anlattı.
Prof. Dr. Okyar, taraklı medüz’ün Karadeniz’e birinci geldiği yıllarda üzerinden beslenen rastgele bir canlı olmaması sebebiyle çok süratli bir biçimde gelişimini sürdürdüğünü lisana getirerek, “Taraklı medüz, üreme formu açısından çift cinsiyetlidir (hermafrodit). Yani hem dişi hem de erkek birey özelliğini tıpkı anda tek birey üzerinde bulunduran canlı demektir. Doğal olarak tek bir birey kendi başına büsbütün büyük bir koloni oluşturabilir.” tabirlerini kullandı.
Taraklı medüzün rejenerasyon özelliğinde bulunduğunu vurgulayan Okyar, bu biçimde hasar gören beden kesimlerini tamamlayabildiğini, ikiye yahut daha fazla modüle ayrılmış bireylerde her modülün kendini tamamladığını ve her bir kesimin birey olarak hayatta kaldığını aktardı.
Prof. Dr. Okyar, Karadeniz ve Marmara Denizi’nde hamsinin son derece değerli bir balık stoku olduğunu anlatarak, şöyle devam etti:
“Taraklı medüzün Karadeniz’de birinci etkilediği balık çeşidi hamsi oldu. 1990’lı yıllarda balık stoklarında çok önemli düşüşler meydana geldi. Bu durum balık stoklarında çok önemli ekonomik problem yarattı. Taraklı medüz, İstanbul Boğazı vasıtasıyla Marmara Denizi’ne taşındı. Marmara Denizi, Karadeniz’den sonra Türkiye’nin ikinci kıymetli balıkçılık alanı. Burada hamsi başta olmak üzere sardalya, çaça üzere balıkların stoklarında çok önemli azalmalara sebep oldu. Biz uzun yıllardan beri bu çeşidi de takip ediyoruz. 1990 yılların ortalarında balast suları ile Karadeniz’e ve Marmara Denizi’ne bu cins üzerinden beslenen öbür bir denizanası çeşidi geldi ve bu tipi biraz baskılamaya başladı. Nispeten eskiye oranla balıkçılık bölümü bu manada biraz rahatladı. Geçmiş yıllara oranla nispeten daha az görülen bu cins, hala devir dönem artışlar gösteriyor ve bu artış gösterdiği devirlerde bilhassa başta hamsi olmak üzere öteki balık stokları önemli zahmetler yaşıyor.”
Taraklı medüzün bilhassa su sıcaklığının yükselmesi ile üremesinde artma olduğunun altını çizen Okyar, iklim değişikliği ile sıcaklık artışlarının gibisi yabancı ve bu tipler için avantajlı bir ortam sağladığını bildirdi.
Prof. Dr. Okyar, denizel biyoçeşitliliğin eskiye döndürülmesi için ekosistemin düzeltilmesi çalışmalarının arttırılması gerektiğini kelamlarına ekledi. (AA)
