İngiliz yayın kuruluşu BBC’nin son dakika gelişmesi olarak duyurduğu ve kısa müddette milletlerarası kamuoyuna yayılan habere nazaran Yale Üniversitesi’den bilim insanları, bir mezbahada öldürülen 32 domuzu kobay olarak kullanmak üzere aldı. Kesitten sonra dört saat cansız kalan domuzların beyinleri daha sonra Yale’de geliştirilen bir sisteme bağlandı. Sistem organlara sentetik kan, oksijen ve beyin hücrelerinin vefatını yavaşlatan bir ilaçtan oluşan sıvıyı nabız gibisi bir ritmle pompalamaya başladı.
Altı saat boyunca bu sıvının salgılandığı beyinlerde hücre vefatı yavaşladı, birtakım kan damarları kendini yeniledi ve az da olsa beyin aktivitesi başladı. Araştırmacılar ayrıyeten beyin hücrelerinin bağlantısını sağlayan “sinaps” ismi verilen kontakları da tespit edebildi. Vefatla sıvının tesir ettiği bu 10 saatlik mühletin sonunda beyinlerde, olağan beyinlerle birebir ölçüde oksijen kullanımı ve ilaca olağan tepki keşfedildi.
Ancak bu buluşlar beynin yalnızca makul kısımlarında yaşandı. Taramalarda beyin çapında farkındalık ya da algıyı işaret edecek rastgele bir elektriksel hareketlilik meydana gelmedi. Yale Üniversitesi’nin çalışması beyin hücrelerinin vefatının durdurulabileceğini ve organdaki birtakım irtibatların yine kurulabileceğini ortaya koymuş oldu. Geçmişte beyin vefatının, oksijenin kesilmesinden ötürü süratle gerçekleştiği ve aksine çevrilemeyeceği varsayılıyordu. Lakin bu çalışmayla hücre vefatının evre etap olduğu kanıtlandı.
Domuzun beyninin bu fotoğraflarında yeşil olanlar nöronlar, kırmızı olanlar astrosit ve mavi olanlar hücre çeperi. Sol tarafta beyin dokuları mevtten 10 saat sonra tedavi edilmeden evvel görülüyor. Sağ taraftaki fotoğraf ise deneyin sonucunda çekildi.
ORGAN BAĞIŞI TARTIŞMASINI DA BERABERİNDE GETİRECEK
Yale Üniversitesi, domuzları laboratuvar ortamında büyütmeyip mezbahadan alarak etik tartışmalarının da önüne geçmeye çalıştı. Lakin deney mühletince araştırmacılar, domuzların, beyne pompalanan sıvı nedeniyle şuurlarının yerine gelmesi kaygısı de yaşadı. Araştırmacılar yüksek bir beyin aktivitesine karşı deneyi sonlandırmak üzere anestezi ilaçlarını da hazır tuttu.
Bu çalışmanın en süratli faydalarından biri alzheimer üzere beyinle ilgili hastalıkların araştırılmasında yeni metotların geliştirilmesini sağlayacak olması. Çünkü dünyanın en karmaşık organı sayılan beynin dondurularak dilimlenmesi ya da beyin hücrelerinin laboratuvar ortamında üretilmesi, organın üç boyutlu çözümlenmesini mümkün kılmıyordu. Uzun vadede de bilim insanları, inme ya da doğumda oksijensiz kalmaya bağlı travmalara karşı beyni müdafaanın daha güzel yollarını bulmayı umuyor.
Bu canlandırma, organ nakli için gerekli bağışların “beyin ölümü”ne bağlı olması nedeniyle, yeni tartışmaları da beraberinde getirebilir. Çünkü daha evvel hastanede yatan birinin beyin mevti gerçekleştiğinde, tekrar güzelleşmenin mümkün olmadığı, kişinin bu dünyayı büsbütün terk ettiği varsayılıyordu. Gelecekteyse beynin yine çalışması, insanın aklını ve kişiliğini geri kazanması mümkünlüğü ortaya çıkarsa, mevtin tarifi da değişmiş olacak. Uzmanlar gelişmelerin şimdi bu kadar ilerlemediğini vurgularken gelecekte birçok ülkede regülasyonun değişebileceğini söylüyor.
“BUNUN VARLIĞINI BİLMİYORDUK”
Konuyla ilgili açıklama yapan Duke Üniversitesi’nde biyoetik alanında uzmanlaşan akademisyen Profesör Nita Farahany, “Eskiden ‘bu canlı’ ve ‘bu ölü’ diye çok net ayrımımız vardı ama artık bu türlü bir orta kategori olduığuna nazaran bunu nasıl belirleyeceğiz. Daha evvel bu türlü bir durumun varlığını bilmiyorduk” dedi.
Dünyanın saygın tıp mecmualarından Nature’da yayınlanan araştırma hakkında şaşkınlığını gizleyemeyen bilim insanlarından biri de Pennsylvania Üniversitesi’nde misyonlu Jonathan Moreno’ydu. New York Times’a konuşan Moreno, “Bu çılgınca. Bilim ve tıpta etik tartışmalarını diğer bir boyuta taşıyan bir bahis varsa o da budur” dedi.
Araştırmayı yürüten nörolog Dr. Nenad Sestan araştırma sonucunda açıklamalar yaparak çığır açan bu incelemeyi kıymetlendirdi. Dr. Sestan, “Bu beyin canlı değil lakin hücresel olarak hareketlilik var. Bu araştırma kapsamında meyyit beynin birtakım yeteneklerinin korunup korunmadığını öğrenmek istiyorduk” dedi.